Beograd bez identiteta

12:17 07. 08. 2020. FoNet | def

Beograd - Spomenik Stefanu Nemanji, koji će od 4. avgusta biti etapno postavljan na Savskom trgu u Beogradu, izazvao je brojne oštre reakcije i otvorio raspravu o spomeničkoj arhitekturi u prestonici, analizira Zlatko Crnogorac za portal Talas.rs.

Tokom aktuelne korona-panedmije estetika spomenika Stefanu Nemanji je na socijalnim mrežama ujedinila sve protivnike vlasti, pa i one koji su ambivalentni. Arhitektura je od antičkog doba deo političke ideološke agende, a ne samo primenjena umetnost, ali njen spomenički segment odslikava istorijski identitet, referentnost kulture življenja i sećanja nacija, država i gradova.

Prema analizama stručnjaka, spomenička arhitektura Beograda je sporna već decenijama i zato je otvoreno pitanje institucionalnog kapaciteta države i grada, "gradonačelnika i gradskog arhitekte oličenih u personifikacijama Aleksandra Vučića i Gorana Vesića za celishodnu projektnu realizaciju konačnog dostojanstvenog obeležavanja Sefana Nemanje, oca nacije, velikog župana i rodonačelnika dinastije".

Beograd kao evropska prestonica posle 134 godine ostaje bez Glavne železničke stanice u svom centru, a neizvesna je buduća namena sada marginalizovane zgrade koja je najznačajniji sačuvani objekat industrijske arhitekture 19. veka. Ispred nje biće postavljen spomenik Stefanu Nemanji, koji ovih dana u delovima dolazi iz Rusije.

U vezi sa samim spomenikom sporno je gotovo sve. Na polupozivni internacionalni konkurs u drugom krugu pozvan je ruski vajar Aleksandar Rukavišnjikov. On je, uz nagradu od 50.000 evra samo za idejni deo, pristupio izradi 23 metra visoke figure, a već tu nastaju glavne i nepodeljene zamerke. Monumentalnost nije akcentovana kolumnim–stubnim rešenjem shodno evropskoj spomeničkoj tradiciji jednog Nelsona u Londonu – već kolosalnom figuracijom, atipičnom za urbano okruženje zgrada. Naš Nemanja više asocira na scenografsku kulisu rečne kapije argonauta Izildura ili Anariona iz filma "Gospodar prstenova", likom je čak isti Saruman Kristofera Lija.

Spomenik sadrži detalje koji ga udaljuju od srpskih autentičnosti približavajući ruskoj, poput postolja koje formom predstavlja Faberžeovo jaje (simbol moći u Rusiji), a na čauri maka (simbol sna i smrti) i bršljena (predstavlja vernost, privrženost, ljubav i prijateljstvo, ali i otrov).

To je kulminacija „nesnalaženja“ koje nije osobenost samo naprednjačke vlasti, već seže preko ex gradonačelnika Đilasa i Bogdanovića do Nebojše Čovića kada je, 1990-ih, podignut najveći broj novih spomenika i načinjen najveći broj logičkih grešaka. Sporne su lokacije, postamenti, protokoli, kao i rad Komisije za spomenike koja je oduvek bila bez političkog ili profesionalnog autoriteta, konstatuje Zlatko Crnogorac.

Ovakvom Nemanji mesto je u prirodnom planinskom okruženju moravske kotline, gde se susreo sa Fridrihom Barbarosom, kao prvim dodirom Srbije i Zapada. (kraj) def

 

Share: